معنی و تفسیر غزل ۴۹ حافظ: روضه خلد برین خلوت درویشان است

غزل چهل و نهم حافظ با مصرع «روضه خلد برین خلوت درویشان است» آغاز می‌شود. در این غزل تعابیری وجود دارد که بطور مبالغه‌آمیز بهشت، حشمت پادشاهان، تابندگی خورشید و آب حیات را مدیون درویشان می‌داند. این غزل یکی از تابلو‌های روشن چهره مثبت درویشان پاک‌نهاد است که حافظ آن را به زیبایی هرچه تمام‌تر به تصویر کشیده شده است. شرح کامل معنی و تفسیر غزل ۴۹ حافظ را در سایت فال حافظ بخوانید.

غزل شماره چهل و نهم حافظ

معنی و تفسیر غزل ۴۹ حافظ

به تعبیر دیگر:

نتیجه تفال شما به غزل ۴۹ حافظ

---

تعبیر کامل غزل ۴۹ حافظ

باغ فردس برین همان خلوت درویشان است و خدمت به درویشان سرمایه عظمت و شکوه است. و بالعکس یعنی خلوت درویشان از لحاظ ذوق و صفایی که دارد همان خلد برین است و کسی که خلوت درویشان را دریابد و ذوق و صفای آن را درک نماید همان جنت را به دست آورده و خدمت به درویشان سرمایه عزت و سعادت است.

درویش: فقیر مادی یا اهل فقر عرفانی و از شخصیت‌های محترم شعر حافظ است. برای مطالعه بیشتر به شرح بیت سوم از غزل پانزدهم حافظ مراجعه کنید.

کنج انزوا که طلسم‌های عجیب دارد، فتح آن در نظر درویشان است یعنی واصلین اگر به کسی با نظر رحمت بنگرند اختیار عزلت برای آن شخص ضروری است زیرا تا انزوا نگزیند به مرادش واصل نخواهد شد.

عزلت: نزدیک مشایخ مقرر است که عزلت و گوشه‌نشینی بنیاد کار تصوف و اصل سلوک است(اوراد الاحباب، ج ۲، ص۳۱۱).

کوشک جنت که رضوان دربانی آن را دارد، در چمن نزهت درویشان یک نظرگاه است یعنی فردوس از سرور و حبور و ذوق و صفای درویشان یک نمونه است.

رضوان: نام فرشته‌ای که موکل و نگهبان بهشت است. نام دربان بهشت و خازن جنت. حافظ در بیت پنجم از غزل شماره ۳۹۷ از رضوان به عنوان «خازن جنت» هم تعبیر کرده است:

آن چیزی که قلب سیاهی چون قیر و قلب سختی چون سرب، از اثر و ضیاء آن صاف گشته و چون طلای خالص پاک می‌شود. کیمیایی است که در اثر ملازمت و مصاحبت درویشان بدست می‌آید.

آن کس که در برابرش خورشید تاج تکبر را ترک کند آن عظمتی است که در حشمت درویشان است. یعنی خورشید با این همه تکبر و ترفع در برابر حیا و کبریای درویشان ترک تکبر می‌کند.

دولتی که رنج و زوال نیستی نداشته باشد. یعنی از زوال و نیستی مصون و محفوظ باشد. بی‌زحمت بشنو که این دولت، دولت درویشان است.

دولت در شعر حافظ به چهار معنی بکار رفته است:

الف) سعادت و نیکبختی، اقبال و خوشبختی

(بیت چهارم از غزل ۳۹ حافظ)

(بیت اول از غزل ۲۲۹ حافظ)

ب) دستگاه و جاه و مکنت و اعتبار و اقتدار

(بیت پنجم از غزل ۲۴۱ حافظ)

(بیت اول از غزل ۲۸ حافظ)

پ) هیئت حاکمه و رجال سیاست و ملک و دربار

(قصاید حافظ)

(بیت نهم از غزل ۱۶۷ حافظ)

ت) مدد و یمن همت

(بیت نهم از غزل ۳۱۹ حافظ)

(بیت سوم از غزل ۳۴۳ حافظ)

پادشاهان قبله حاجات دعا هستند. چون همه مردم به آنها عرض حاجت نموده و به درگاهشان دعا می‌کنند و سبب این یعنی این که پادشاهان کعبه آمال مردم می‌باشند، همان بندگی است که در حضور درویشان دارند.

روی مقصود که پادشاهان آن را با دعا طلب می‌کنند، مظهر آن آیینه روی فقرا است. یعنی دیدن روی مبارک اهل الله، همان دیدن روی مقصود است.

از ابتدا تا انتهای عالم لشکر ظلم است و سراسر عالم را ظلم فرا گرفته و از ازل تا به ابد همین طور بوده، اما نصرت و فرصت از آنِ درویشان است. یعنی به هر کجا نظر کنند آن جا را فتح می‌کنند.

• ازل: بقای بی اول، پیش از آغاز آفرینش
• ابد: بقای بی آخر، جاویدعبارت «از ازل تا به ابد» در شعر حافظ سابقه دارد:

(بیت ششم از غزل شماره ۱۷۸ حافظ)

(بیت چهارم از غزل شماره ۲۰۶ حافظ)

ای شخص غنی و مالدار، این همه تکبر و تعظم مفروش. زیرا سر و مال و مایملکِ تو در سایه همتِ درویشان حاصل شده یعنی از برکت همّتِ آنهاست که تو دارای مال و ملک و ثروت شده‌ای. چنان که اگر آنها را از توجه به تو باز دارند و همتشان را از تو منقطع نمایند. تمام مایملک تو از بین می‌رود.

شاید در تفاسیر و تواریخ خوانده‌ای که گنج قارون که هنوز هم از قهر خدا فرو می‌رود. سبب فرو رفتن آن از غیرت درویشان است. در اینجا مراد از درویشان فقرا است.

قارون: پسر خاله حضرت موسی و شخصی متمول که از گنج خویش به فقرا نبخشید و به همین سبب خود و گنج‌هایش در خاک فرورفتند. قارون در شعر حافظ تکرار شده است، از آن‌جمله در بیت نهم از غزل پنجم حافظ:

ای حافظ در آستانه درویشان ادب را رعایت کن که پادشاهی مملکت تماماً از بندگی حضور درویشان است. یعنی سلطنت دنیا در اثر مودت و محبت به فقرا است. پادشاهان محتاجانِ دعای اهل الله هستند.

آب حیات: آب خضر که در غزل حافظ سابقه تکرار دارد، همچون در بیت هشتم از غزل شماره ۳۹ حافظ:

من غلام و بنده وزیر اعظم وقتم که صورتش، صورت خواجگان و سیرتش درویشانه است. یعنی ظاهرش بزرگانه و باطنش فقیرانه است.

آصف عهد: آصف ثانی، برای مطالعه بیشتر به بیت نهم از غزل شماره ۴۸ حافظ مراجعه کنید.

---

امیدواریم که از خواندن این غزل لذت و بهره کافی را برده باشید. خوشحال می‌شویم نظرات و خاطرات خود را در مورد غزل چهل و نه حافظ از بخش دیدگاه‌ها با ما به‌اشتراک بگذارید.